De komende weken wordt in de raad gesproken over de visie op de gemeente Rheden. Vanaf eind 2010 zijn meningen gepeild, enquêtes gehouden en is er met groepen en individuele inwoners gesproken over hun mening: hoe ziet Rheden er uit in 2020.

Deze exercitie is door de raad ingezet om een antwoord te formuleren op de bezuinigen die het rechtse kabinet uitstrooit over het land. De bankencrisis, de toestanden die het durfkapitaal veroorzaakt en de consequenties van het marktdenken, zijn oorzaak van het gegeven dat er fors gesneden wordt in de gemeentebegroting. Tot op dit moment weten we niet precies hoeveel en voor hoelang. Neemt niet weg dat iedere gemeente maatregelen neemt. Ook in Rheden met een progressief, liberaal college (en steun van de christelijke partijen), en een in meerderheid linkse raad. Deze verhoudingen zorgen voor een onvoorspelbare uitkomst; het kan een sociaal democratische kant opgaan of een progressief liberale. In beide richtingen voelt GroenLinks zich thuis, de partij heeft wortels in beide richtingen en kan het beste uit beiden werelden verenigen.

Een visie op 2020 is nodig, niet alleen vanwege bezuinigingen. Andere redenen dringen zich op:

De samenleving is ontregeld geraakt door de regelgeving; voor iedere situatie, iedere uitzondering is een wet, een verordening of zijn andere regels bedacht en opgelegd. Deze praktijk roept steeds meer weerzin op en leidt tot verfijnde handhavingstechnieken en – methoden. Het systeem loopt krakend vast; rechtbanken, cies. van beroep, raad van state, politieke organen, van ieder wordt verwacht verstandige beslissingen te nemen in een steeds verder juridificerende omgeving. Politieke controle hierop is nauwelijks mogelijk, deskundigheid ontbreekt omdat de politiek zelf onvoldoende duidelijk is (geweest).

De samenleving wordt gerund door professionals; beroepen die nooit bestonden zijn bedacht om de maatschappelijke ontwikkelingen te introduceren en te begeleiden. Voorbeelden zijn de (externe) adviseurs, coaches voor jongeren, subsidiedeskundigen, procesbegeleiders en handhavers. Deze professionals maken het mogelijk om de ingewikkelde regelgeving nog enigszins hanteerbaar te houden. De samenleving echter, krijgt hiermee een schok dempende laag die tussen inwoners en politiek wordt gezet en tot verdere vervreemding leidt.

De politiek reageert op hypes, iedere actualiteit die door de pers wordt beschreven, is aanleiding om dagkoersenpolitiek te voeren. Lange termijn visie, sturen op grote lijnen, kaders formuleren en controleren op de uitvoering, zijn onderwerpen die –daardoor- in de verdrukking komen.

Inwoners zijn ontevreden, zij voelen zich niet gehoord en/of begrepen. Lokale politiek en bestuurders verwijzen naar regels die zij hebben uit te voeren (wethouden) en vaak kiezen inwoners de juridische (uit)weg die voor een van de partijen doodlopend blijkt te zijn. Niet omdat de uitspraak logisch of rechtvaardig is, maar omdat de juridische argumenten het best voor het voetlicht kwamen. Inwoners die zich een raadspersoon kunnen permitteren, komen hierdoor op voorsprong.

Bestuurders hebben het gevoel niet openhartig met inwoners te (kunnen) praten omdat en mogelijk sprake is van –over en weer- dubbele agenda’s; als ik bij jou niet gelijk krijg, ga ik een procedure beginnen.

Deze maatschappelijke ontwikkelingen hebben we te danken aan 40 jaren coalitiepolitiek, poldervisie en aan de gewoonte compromissen te sluiten en hierop de regelgeving te baseren (en het gedrag van politiek en inwoners hiermee te beïnvloeden). Ook het sociaal democratische geloof in de beinvloedbare samenleving –van boven af- is hier debet aan.

De samenleving is onder een verwarrende, uiterst saaie regie van de (lokale) politiek gekomen, of liever van haar uitvoeringsorganen die in het leven zijn geroepen om de regels toe te passen en te controleren.

Naar onze mening is deze situatie onhoudbaar geworden, ongewenst en onbetaalbaar. Immers, de rekening gaat naar de inwoners en bedrijven. Veel voordeel van de huidige situatie is niet meer te verwachten, het systeem is uitgeput.

Duurzaamheidstreven stuit op grenzen die door de eigen regels worden veroorzaakt, minima worden gekluisterd aan een uitkering zonder zicht op werk – de arbeidsmarkt zit voor hen op slot-, administratieve verplichtingen nemen het zicht op klanten, scholieren, (zorg)hulpvragers en op werkzoekenden weg en verplichten tot het voldoen aan verkeerde prestaties.

En laat nu precies op dit moment er een vermaledijde crisis uitgebroken zijn. Is het toeval of hangt deze ook samen met de maatschappelijke crisis waarin ieder het, uiteindelijk, maar voor zichzelf moet uitzoeken, de regels naar eigen goeddunken buigt of breekt en, als hij/zij op een voldoende hoge positie invloed heeft, veel geld naar zich kan toetrekken. De –financiële- crisis is daarmee ook een morele crisis.

Tegendraadse bewegingen zijn er gelukkig genoeg te vinden. Ondanks, of liever, dankzij, de geschetste ontwikkelingen, zijn er parels van initiatieven die de gemeente terug geven aan de samenleving. Dat vraagt om een toelichting; de gemeente zijn we allemaal, althans, door het principe van politieke partijen(waar ieder lid van kan worden), de 4 jaarlijkse verkiezingen van kandidaten, het kiezen van een College door de (meerderheid) van de Raad en het regelmatig verantwoording afleggen aan leden, de gemeenschap en door het besluiten in openbaarheid, is een gemeente in principe van iedereen (one person, one vote).

Door de eerder beschreven ontwikkelingen echter, is het gevoel en de ervaring dat de raad niet –meer- de samenleving vertegenwoordigd, toegenomen is lijkt de ‘gemeente’ eerder de vijand dan de verkozen vriend.

De gemeente moet (dus) de vriend van de inwoners worden. Een vriend waarmee je je graag verbindt en aan wie je vertrouwen geeft en die vertrouwen retourneert.

Veel inwoners (groepen) hebben de afgelopen tijd aangegeven zelf verantwoordelijk te kunnen/willen zijn voor hun buurt, woonomgeving, hun mede bewoners, hun vereniging, club of zelfs wijk en/of dorp. Ook verdergaande verbanden van inwoners zijn er, onlangs is een platform opgericht dat een bundeling betekent te zijn van vele lokale initiatieven en belangengroepen. Inwoners denken na over de toekomst en nemen maatregelen die in het belang van de gehele gemeenschap zijn.

De samenleving draagt de gemeente en niet andersom. De verfijning van regelgeving en toezicht leidt niet tot een draaglijke samenleving. Alleen het draagvlak van inwoners en ondernemers biedt de gemeente de gelegenheid een passende rol te spelen. Deze rollen, van beide partners, moeten de komende jaren ontwikkeld worden.

GroenLinks kiest er voor om met inwoners te (gaan) praten over hun rol en die van de politiek, lees gemeente. De rol van de gemeente is om verschillende redenen een bescheidener rol dan voorheen. Dienend in plaats van bepalend en controlerend; samenwerkend in plaats vanzelf doen en verbindend in plaats van oordelend. Vertrouwen en samenwerken komen daarbij in de plaats van (institutioneel) wantrouwen en handhaving. Een zichzelf organiserende samenleving, gefaciliteerd door een gemeente, die deze samenleving haar eigen middelen (op democratische gronden) toekent.

De bezuinigingen zijn daarbij een logisch vervolg; verantwoordelijke inwoners regelen veel zelf wat tot nu door de overheid werd gedaan. Hierover maken we afspraken met inwoners(groepen) en gaan proeven aan om de rollen te benomen en bij te sturen.

Gedrag en houding van inwoners en bestuurders moeten hiertoe veranderen. Van afwachtend naar actief en van dominant naar dienend.

Minder regels betekent minder controle, meer vreugde en minder kosten.

Een zich organiserende samenleving regelt veel zelf wat tot nu toe door professionals gebeurde. Deze samenleving is ook meer waard, dat komt tot uiting is het kapitaal dat deze samenleving vertegenwoordigt; zorg, sociale omgeving, kunst en cultuur, toezicht en aandacht, zijn elementen die “onbetaalbaar” zijn en die een overheid niet kan bieden, inwoners onderling wel.

Natuurlijk blijven en grote kwesties te over die niet in een paar jaar door inwoners te organiseren zijn. Het gaat er nu niet om deze te benomen, iedereen kan ze bedenken (en dat hoort ook onderdeel te zijn van et proces). Nu gaat het erom een visie te formuleren die de stappen mogelijk maakt om inwoners en politiek bij elkaar te brengen en de handen uit de mouwen laten komen. De beweging van inwoners is gaande, de politiek moet kleur bekennen. De Rhedense visie sluit wat ons betreft hierop aan.

Constans Pos
Raadslid GroenLinks